Η Κωνσταντίνα Κούνεβα δεν είνα μόνη

Η ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ ΚΟΥΝΕΒΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΟΝΗ

ΤΟ ΝΕΡΟ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΚΗΣ ΕΠΙΣΦΑΛΕΙΑΣ ΒΡΑΖΕΙ
ΚΑΙ ΤΟ ΚΑΠΑΚΙ ΤΗΣ ΣΙΩΠΗΣ ΘΑ ΤΟ ΠΕΤΑΞΕΙ

Στις 22 Δεκεμβρίου η Κωνσταντίνα Κούνεβα, συνδικαλίστρια στο χώρο της καθαριότητας και μετανάστρια από τη γειτονική Βουλγαρία, έπεσε θύμα βάρβαρης και μεσαιωνικής επίθεσης τραμπούκων που την περιέλουσαν με καυστικό οξύ (βιτριόλι) την ώρα που γυρνούσε από τη δουλειά της. Τα καθάρματα αυτά την ανάγκασαν να πιει μεγάλη δόση του καυστικού οξέος. Η κατάσταση της υγείας της είναι σοβαρή και παραμένει νοσηλευόμενη στην μονάδα εντατικής θεραπείας.

Η Κωνσταντίνα Κούνεβα δούλευε ως καθαρίστρια σε μια εταιρία (ΟΙΚΟ.ΜΕΤ) καθαριότητας η οποία ενοικιάζει εργαζόμενους- ως επί το πλείστον γυναίκες μετανάστριες – σε δημόσιους οργανισμούς, νοσοκομεία, ΗΣΑΠ κ.α. Η Κ. Κούνεβα είναι από τις σπάνιες περιπτώσεις συνδικαλίστριας που δεν το βάζει κάτω ακόμη και τώρα που παλεύει για να κρατηθεί στη ζωή. Ως γενική γραμματέας της Παναττικής Ένωσης Καθαριστριών και Οικιακού Προσωπικού, διεκδικούσε μαχητικά από κάθε καρυδιάς καρύδι (αφεντικά) την απόδοση των δεδουλευμένων, τη βελτίωση των όρων εργασίας και το σεβασμό των συνδικαλιστικών δικαιωμάτων που καταπατούνται κάθε μέρα. Δεχόταν ήδη απειλές για τη ζωή της από παράγοντες του υποκόσμου για να σταματήσει να μιλάει και να διεκδικεί το δίκιο το δικό της, των συναδέλφων της και των γυναικών μεταναστριών. Μια βδομάδα μόνο πριν από την επίθεση ζητούσε να πληρωθούν οι εργαζόμενες της ΟΙΚΟ.ΜΕΤ το συνολικό ποσό του δώρου Χριστουγέννων και κατήγγειλε παράνομες διαδικασίες πληρωμής των αμοιβών. Για να την εκφοβίσουν ακόμη περισσότερο απέλυσαν τη μητέρα της και μετέθεσαν την ίδια στο σταθμό Αμαρουσίου στον ΗΣΑΠ. Να σημειωθεί ότι η Κωνσταντίνα προσπαθούσε να εξοικονομήσει χρήματα για να μπορέσει να προσφέρει ιατρική και φαρμακευτική βοήθεια στο 12χρονο γιο της που είναι καρδιοπαθής. Τώρα η κατάσταση έχει γίνει κόλαση, καθώς καμία από τις δύο -μητέρα και γιαγιά- δεν εργάζεται.

Η κοινωνία έμεινε άφωνη μπροστά στη βάρβαρη αυτή πράξη. Ακόμη πιο δύσκολη είναι η κατάσταση όσο τα επίσημα συνδικάτα δείχνουν ολιγωρία στον αγώνα για την υποστήριξη της Κωνσταντίνας και ακόμη περισσότερο δεν κινούνται στην κατεύθυνση της ανάπτυξης συνδικαλιστικού κινήματος στο χώρο των επισφαλώς εργαζομένων στη χώρα που ολοένα και αυξάνονται και θα συνεχίσουν να αυξάνονται όσο θα εντείνεται η μεγαλύτερη οικονομική κρίση του καπιταλισμού μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο χώρος των επισφαλώς εργαζομένων μαστίζεται από πολλά δεινά και προβλήματα: συμβάσεις που καθυστερούν, μισθοί και υπερωρίες που κλέβονται από τα αφεντικά, υπερωρίες που δεν καταβάλλονται, μεγάλη διαφορά συμβατικού και πραγματικού καταβαλλόμενου ποσού μισθοδοσίας, επιλογή σχεδόν αποκλειστικά ανδρών και γυναικών μεταναστών με πράσινη κάρτα για να βρίσκονται σε κατάσταση συνεχούς ομηρίας, κοινωνικές και ασφαλιστικές παροχές που δεν αποδίδονται στους/τις δικαιούχους/ες. Όλα αυτά συμβαίνουν με την υποστήριξη της κυβέρνησης, του δημόσιου τομέα και των μεγάλων επιχειρήσεων τόσο των δημοσίων όσο και των ιδιωτικών.

Στην εταιρεία όπου δούλευε η Κωνσταντίνα και η οποία διαθέτει πανελλαδικό δίκτυο εταιριών καθαρισμού, ο ιδιοκτήτης επισήμως εμφανίζει 800 απασχολούμενους ενώ ο αριθμός ο πραγματικός εμφανίζεται να είναι περίπου 3.000 απασχολούμενοι που ανακυκλώνονται. Ο Νικήτας Οικονομάκης, το αφεντικό της εταιρίας, είναι μέλος του ΠΑΣΟΚ, γι’ αυτό και η ΠΑΣΚΕ στη ΓΣΕΕ το πάει «λάου-λάου» το θέμα, για να μη θιχτούν άλλο τα κακώς κείμενα. Η Κωνσταντίνα κατήγγελλε ότι οι εργαζόμενοι/ες υπέγραφαν λευκές/κενές καταστάσεις μισθοδοσίας και συμβόλαια που ποτέ δεν τους τα έδειχναν κατόπιν της υπογραφής, ότι στα χαρτιά εμφανίζονταν 6 ώρες ημερησίως ενώ πληρώνονταν για τις 4,5 ώρες. Κι αυτό για να μη συμπληρώνονται 30 ώρες εβδομαδιαίως ώστε ο εργοδότης να μην υποχρεώνεται να πληρώνει ανώτερη ασφαλιστική εισφορά. Οι εργαζόμενες καταγγέλλουν, επίσης, ότι στέλνονται σε απόμακρες δουλειές («δυσμενής μετάθεση»), απολύονται ή εξαναγκάζονται εκβιαστικά σε παραίτηση. Στη συγκεκριμένη εταιρεία, σύμφωνα με τις καταγγελίες της ΠΕΚΟΠ, δρα «κίτρινο» (εργοδοτικό) σωματείο για τη χειραγώγηση των εργαζομένων.

Η ΑΥΞΑΝΟΜΕΝΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΣΗ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΕΠΙΣΦΑΛΕΙΑΣ

Βλέπουμε, λοιπόν, με αφορμή την περίπτωση της Κωνσταντίνας Κούνεβα, πως οι εργασιακές σχέσεις πάνε από το κακό στο χειρότερο και ολοένα και πιο πολλοί μιλούν για «εργασιακό μεσαίωνα» που έρχεται. Καλύτερα είναι να λέμε ότι επιστρέφουμε σε ένα εργασιακό καθεστώς 19ου αιώνα, γιατί στο πλαίσιο των συντεχνιών του Μεσαίωνα υπήρχε στοιχειώδης εργασιακή ασφάλεια ενώ στην εποχή της βιομηχανικής επανάστασης του «φιλελεύθερου καπιταλισμού» του 19ου αιώνα δεν υπήρχε καμία προστασία του αυξανόμενου προλεταριάτου μέχρι να εμφανιστούν τα εργατικά συνδικάτα. Τα λογοτεχνικά έργα του Κάρολου Ντίκενς, οι οικονομικές αναλύσεις των Κάρολου Μαρξ και του Φρειδερίκου Ένγκελς, οι ιστορικές εργασίες του Εδουάρδου Π. Τόμπσον για τη δημιουργία της αγγλικής εργατικής τάξης, το τεράστιο έργο του Τσαρλς Τίλλυ για την εργασία στον καπιταλισμό και τα κοινωνικά κινήματα και εκατοντάδες χιλιάδες τυπωμένες σελίδες και άλλες τόσες προβαλλόμενες στο διαδίκτυο δείχνουν του λόγου το αληθές. Σήμερα δεν αρκεί να διαβάζουμε αυτά τα έργα για να καταλάβουμε πού βαδίζουμε. Οι συνθήκες είναι τόσο διαφορετικές αλλά και τόσο όμοιες από πλευράς συνεπειών. Ζούμε και εργαζόμαστε σε μια περίοδο συνεχούς τεχνολογικής ανανέωσης στα όρια της «επανάστασης» και κυριαρχίας του τριτογενούς τομέα της οικονομίας των υπηρεσιών. Στην περίοδο αυτή προκαλούνται αλλαγές σε αυτό που ορισμένοι αποκαλούν «δομή του κοινωνικού ρίσκου» και που συνεπάγονται νέες κατηγορίες κοινωνικών νικητών και χαμένων.

Η δε ένταση της οικονομικής κρίσης επιτείνει αυτή την κατάσταση, με τους κεφαλαιοκράτες να είναι για άλλη μια φορά οι νικητές και οι εργαζόμενοι χαμένοι. Τα σημάδια είναι απανωτά. Στην Πάτρα, που σε λίγο θα θυμίζει φτωχογειτονιά αμερικάνικης μεγαλούπολης, μαζί με τους εμπρησμούς των καταυλισμών των φτωχοδιαβόλων μεταναστών και προσφύγων ρίχνουν στην πυρά όσους εργαζόμενους υπήρχαν ακόμα σε επισφαλείς εργασίες με το κλείσιμο εργοστασίων. Τι να πρωτοπρολάβει κανείς να διαβάσει στον τοπικό τύπο; Αρκούν δύο τρανταχτές περιπτώσεις: εργοστάσιο Βοσινάκη και εργοστάσιο Frigoglass. Και το πρωτάκουστο γεγονός «ανθρωποφαγίας»: σε τοπικό κατάστημα της Vodafone ο διευθυντής ζήτησε από τους υπαλλήλους του να του δώσουν χαρτάκια με το όνομά τους για κλήρωση. Νόμιζαν οι άνθρωποι ότι κάποιος ή κάποια θα έπαιρνε δώρο ή μπόνους. Αμ δε! Κλήρωσε απόλυση!

Για το θέμα των επισφαλώς απασχολουμένων έχει αρχίσει μια διαδικασία συντονισμού υπαρχόντων σωματείων και έχουν συσταθεί επιτροπές αγώνα που έχουν προβεί σε έκδοση ανακοινώσεων αλληλεγγύης, διοργάνωση συνεντεύξεων, συγκεντρώσεων και πορειών διαμαρτυρίας. Οι εφημερίδες της αριστεράς, εντός και εκτός Βουλής, έγραψαν αναλυτικά ρεπορτάζ, οι διαδικτυακές ιστοσελίδες και οι ηλεκτρονικοί δίαυλοι web tv φιλοξένησαν συνεντεύξεις των συνδικαλιστριών της ΠΕΚΟΠ. Οι αριστερές συνδικαλιστικές παρατάξεις προώθησαν ψηφίσματα σε εργατικούς συλλόγους. Η διοίκηση της ΓΣΕΕ (ΠΑΣΚΕ-ΔΑΚΕ) για ευνόητους λόγους κώφευσε απέναντι στην κραυγή ενός κόσμου που βράζει με τις άθλιες συνθήκες εργασίας και βγαίνει με ορμή στην επιφάνεια. Ακόμη και την εξαιρετική έρευνα του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ που έγινε με παραγγελία των συνδικαλιστριών της ΠΕΚΟΠ προσπάθησαν να τη «θάψουν» με αστήρικτα και, προπαντός γελοία, επιχειρήματα περί … μη επιστημονικότητας. Ως επιστημονικότητα εννοούν τις ποσοτικές μεθόδους, κάτι που έχει ξεπεραστεί στα πλαίσια της ελληνικής και της διεθνούς κοινότητας των κοινωνικών επιστημόνων.

ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ: ΗΠΑ ΚΑΙ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ

Τι δείχνουν, όμως, οι διεθνείς εμπειρίες; Χαρακτηριστική περίπτωση που δείχνει τις ευκαιρίες και τις μορφές οργάνωσης των επισφαλώς εργαζομένων σε κλάδους χαμηλής ειδίκευσης είναι η εκστρατεία “Justice for Janitors” που διεξήχθη επί μακρόν στις Ηνωμένες Πολιτείες -και συνεχίζει να διεξάγεται- για την συγκρότηση συνδικαλιστικών οργανώσεων και την προώθηση των αιτημάτων και την υπεράσπιση των δικαιωμάτων των καθαριστών και καθαριστριών. Η καμπάνια συγκεντρώνει 225.000 μέλη του χώρου των καθαριστών σε περισσότερες από 29 μεγάλες πόλεις. Τα αιτήματα της καμπάνιας είναι μισθολογικά (αύξηση μισθών και ημερομισθίων σε αξιοπρεπή επίπεδα), ασφαλιστικά (βελτίωση ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης) και θεσμικά (βελτίωση όρων και συνθηκών εργασίας, δυνατότητες μετατροπής των θέσεων εργασίας σε πλήρους απασχόλησης). Η καμπάνια διεξάγεται με την οργανωτική και πολιτική ευθύνη του συνδικάτου των εργαζομένων στο χώρο της παροχής υπηρεσιών (SEIU – Service Employees International Union). H SEIU έχει 2 εκατομμύρια μέλη και εκτός από τη νομική και οργανωτική βοήθεια στις τοπικές συνδικαλιστικές οργανώσεις παρέχει υπηρεσίες συνδικαλιστικής εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης στα μέλη (π.χ. εκμάθηση αγγλικών και ισπανικών μιας και ειδικά στο χώρο του καθαρισμού κτιρίων πολύ μεγάλος αριθμός μελών προέρχεται από τις χώρες της Λατινικής Αμερικής). Από την άποψη της στρατηγικής η SEIU προκρίνει την διατήρηση συνεργατικών σχέσεων με τις επιχειρήσεις ώστε να προστατεύονται τα μέλη της παρά τις δυσκολίες της εκστρατείας αλλά από την άποψη των ρεπερτορίων δράσης σε αυτά εντάσσονται οι συγκρουσιακές κινητοποιήσεις (disruptive tactics) όπως η κατάληψη δημοσίων κτιρίων και χώρων, τα μπλόκα στους δρόμους, το «χτίσιμο» εμποδίων σε δρόμους και κτίρια κλπ ώστε η καμπάνια να γίνει γνωστή στο ευρύτερο κοινό τόσο μέσω των ΜΜΕ όσο και με τα συνθήματα, το μοίρασμα ανακοινώσεων και έντυπου ή οπτικοακουστικού υλικού. Όσον αφορά το οργανωτικό μοντέλο η SEIU θεωρείται από τις πλέον καινοτομικές συνδικαλιστικές οργανώσεις. Η καμπάνια διενεργείται από τα κάτω προς τα πάνω (bottom-up). Η οργάνωση δεν περιορίζεται στην παρουσία σωματείου στο χώρο εργασίας αλλά επεκτείνεται σε γεωγραφικό επίπεδο ανά περιοχή με τη συνένωση των εργαζομένων σε μεγαλύτερες ενώσεις ώστε να γίνονται ορατοί στο ευρύ κοινό οι συνήθως αφανείς εργαζόμενοι και να είναι πιο αποτελεσματική η κινητοποίηση εναντίον της πολιτικής των μεγάλων πολυμετοχικών επιχειρήσεων που είναι συνήθως αυτές οι οποίες χρησιμοποιούν τις πιο ελαστικές σχέσεις εργασίας και τις υπεργολαβίες. Η SEIU στέλνει στις περιοχές και στα τοπικά σωματεία ειδικευμένους οργανωτές ώστε να στήσουν σωματεία εκεί όπου δεν υπάρχουν. Όσον αφορά τις διαπραγματεύσεις με τους εργοδότες η SEIU συγκεντρώνει τις προσπάθειές της στην επίτευξη συμφωνίας σε μία μεγάλη επιχείρηση και την υπογραφή συλλογικής σύμβασης εργασίας (master contract) που να καλύπτει όλους τους εργαζόμενους της επιχείρησης και να γίνει πρότυπο για την υπογραφή αντίστοιχων συμβάσεων σε όλο τον κλάδο, την περιοχή ή την αγορά.

Στην Αυστραλία, που ως προς το καθεστώς εργασιακών σχέσεων είχε στο παρελθόν κοινά στοιχεία με τη Βρετανία και στη διάρκεια της δεκαετίας 1990-2000 λόγω της νεοφιλελεύθερης πολιτικής άρχισε να μοιάζει με αυτό των ΗΠΑ, οι καθαριστές/τριες μαζί με μια σειρά κακοπληρωμένων εργαζόμενων στους κλάδους εστίασης, ψυχαγωγίας και τουρισμού ανήκουν στο συνδικάτο LHMU. Το 2006 εξαπέλυσαν την καμπάνια Clean Start με στόχο την ανύψωση των μισθολογικών κι εργασιακών επιπέδων στον κλάδο και τον τερματισμό του ανταγωνισμού των εργολάβων που έριχναν σε χαμηλά επίπεδα τα μεροκάματα και τις συνθήκες εργασίας για μείωση του κόστους. Αυτή η κατάσταση προέκυψε μετά την κατάπτυστη συλλογική σύμβαση της Δυτικής Αυστραλίας το 1993 που επέτρεπε στους εργολάβους να προβαίνουν σε περικοπές αμοιβών και να υποβάλλουν χαμηλότερες προσφορές για να παίρνουν τα έργα στα δημόσια κτίρια της συγκεκριμένης Πολιτείας, κάτι που οδήγησε την γενίκευση των όρων αυτών σε πανεθνικό επίπεδο. Η καμπάνια απασχόλησε 52 οργανωτές και 5 ερευνητές. Προσέλκυσε την προσοχή και τη συμπαράσταση θρησκευτικών ηγετών και ραδιοφωνικών παραγωγών και παρουσιαστών. Πολλοί ιδιοκτήτες κτιρίων έστρεψαν την προσοχή τους στους όρους εργασίας και πίεσαν τους εργολάβους. Το αποτέλεσμα αυτής της γενικής κινητοποίησης ήταν το 30% από αυτούς να υπογράψουν την Συμφωνία Υπεύθυνων Εργολάβων. Καθώς η καμπάνια στηρίχτηκε στο πρότυπο της “Justice for Janitors”, δηλαδή στην κοινοτική κινητοποίηση ομάδων εργαζομένων με περιορισμένα δικαιώματα οι οργανωτές προσπάθησαν να σχεδιάσουν εναλλακτικές στρατηγικές οργάνωσης. Το Δεκέμβριο του 2006 επιτεύχθηκε αντίστοιχη νίκη στον τομέα των μεταφορών όπου το συνδικάτο TWU υποχρέωσε τις σχετικές εταιρείες να συν υπογράψουν με την εγγύηση της ομοσπονδιακής κυβέρνησης την Πράξη Ανεξάρτητων Εργολάβων. Συμφωνήθηκε να καταβάλλονται μισθοί αξιοπρεπούς διαβίωσης σύμφωνα με τα πρότυπα των Πολιτειακών Επιτροπών Εργασιακών Σχέσεων.

ΘΑΝΑΣΗΣ ΤΣΑΚΙΡΗΣ